Σύγχρονος βυζαντινὴ ψαλτικὴ σημειογραφία
Φθογγόσημα σημάδια (χαρακτῆρες ποσότητος διαστημάτων)
Τὰ σημάδια (φθογγόσημα, χαρακτῆρες τῆς ψαλτικῆς, κατὰ τὴν δυτικὴ ὀρολογία «νεύματα») ἐπισημαίνουσι διαστήματα - βαθμίδας ἀναβάσεως ἢ καταβάσεως τῶν φθόγγων μελῳδίας. Ταῦτα σχετικά εἰσιν, ἐπεὶ γὰρ δεικνύουσι τὴν κίνησιν τῆς φωνῆς ἐν σχέσει πρὸς προηγούμενον φθόγγον καὶ οὐκ ἀναφέρονται εἰς ὁρισμένον ὕψος.
Ἡ ποσότης τῶν ἐπισημαινομένων διαστημάτων ἐπίσης σχετική ἐστι καὶ ἐξαρτᾶται ἐκ τῶν κλιμάκων τοῦ ἤχου τῶν ὁριζομένων διὰ εἰδηκῶν «μαρτυρίων». Τὸ αὐτὸ σημάδιον-φθογγόσημον, παραδείγματος χάρι, δύναται ἐπισημαίνειν μετάβασιν εἰς ἕνα τόνον ἐν μιᾷ περιπτώσει καὶ εἰς ἡμιτόνιον ἐν ἑτέρᾳ κ.ο.κ.
| Σημάδιον
|
Βήμα (ποσότης)
|
Ὀνομασία
|
Περιγραφὴ
|
𝁆
|
0
Δεικνύει τὴν ἰσότητα.
|
ἴσον
|
Συνεχίζει τὴν προηγουμένην βαθμίδα τῆς κλήμακος, ὁ φθόγγος παραμένει ἐν τῷ αὐτῷ ὕψει.
|
𝁇
|
+1
Ἀναβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς μίαν βαθμίδα ἄνω πρὸς τὴν προηγουμένην.
|
ὀλίγον
|
Ἐν συνδυασμοῖς μετὰ ἑτέρων σημαδίων παρέχει σημασίαν «ποιότητος» καὶ ὀνομάζεται «ὀξεία». Ἐν πλήσταις συνδυασμοῖς (τριῶν ἐξερουμένων: 𝁇𝃰, 𝁇𝃰, 𝁇𝃱) φέρεται ὡς «στήριγμα» καὶ στερεῖται τῆς διαστηματικῆς ἐννοίας.
|
𝁉
|
+1
Ἀναβιβάζει τὴν φωνὴν καὶ Προστίθησι εἰς τὴν φωνιτικὴν ἐκτέλεσιν ἕν «πέταγμα πτερύγων».
|
πεταστή
|
Ἐν πλήσταις συνδυασμοῖς (ἑνὸς ἐξερουμένου: 𝁉𝁇) φέρεται ὡς «στήριγμα» καὶ στερεῖται τῆς διαστηματικῆς ἐννοίας, παρέχουσα εἰς τὸν συνδυασμὸν τὴν ἰδίαν ποιότητα, πέταγμα τῆς φωνῆς.
|
𝃰
|
+1
Ἀναβιβάζει τὴν φωνήν.
|
κεντήματα
|
Μελίζει πάντοτε τὴν συνέχειαν προηγουμένης συλλαβῆς. Ἐν κεντήμασι οὐ δύναται ἄρχεσθαι νέα συλλαβή. Πρὸ καὶ κατόπιν τῶν κεντημάτων οὐ δύναται τεθῆναι ἔγγοργος χαρακτήρ.
|
𝃱
|
+2
Ἀναβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς δύο βαθμίδας ἄνω.
|
κέντημα
|
Σημάδιον «πνεῦμα»· καθ᾽ ἑαυτὸ οὐκ ἔστι. Ἐνεργεῖ μόνον ἐν συνδυασμοῖς ἐπὶ στηρίγματος τῶν «σωμάτων» τοῦ ὀλίγου (ὀξείας) ἢ τῆς πεταστῆς.
|
𝁐
|
+4
Ἀναβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς τέσσαρας βαθμίδας ἄνω.
|
ὑψηλή
|
Σημάδιον «πνεῦμα»· καθ᾽ ἑαυτὸ οὐκ ἔστι. Ἐνεργεῖ μόνον ἐν συνδυασμοῖς ἐπὶ στηρίγματος τῶν «σωμάτων» τοῦ ὀλίγου (ὀξείας) ἢ τῆς πεταστῆς.
|
𝁑
|
-1
Καταβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς μίαν βαθμίδα κάτω πρὸς τὴν προηγουμένην.
|
ἀπόστροφος
|
𝁓
|
-1-1
Συνεχῶς καταβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς δύο βαθμίδας.
|
ὑποῤῥοή
|
Μελίζει πάντοτε τὴν συνέχειαν προηγουμένης συλλαβῆς. Ἐν τῇ ὑποῤῥοῇ οὐ δύναται ἄρχεσθαι νέα συλλαβή. Πρὸ τῆς ὑποῤῥοῆς οὐ δύναται τεθῆναι ἔγγοργος χαρακτήρ.
|
𝁕
|
-2
Καταβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς δύο βαθμίδας.
|
ἐλαφρόν
|
𝁖
|
-4
Καταβιβάζει τὴν φωνὴν εἰς τέσσαρας βαθμίδας.
|
χαμηλή
|
Συνδυασμοὶ τῶν φθογγοσήμων σημαδίων
| Ἄνω συνεχῶς⇡
|
Ἄνω ὑπερβατῶς↑
|
✕
|
Κάτω ὑπερβατῶς↓
|
Κάτω συνεχῶς⇣
|
|
|
|
1
|
|
𝁆𝁑 0-1
|
𝁓𝃰 -1-1+1
|
𝁕𝃰 -2+1
|
𝁑𝁕𝃰 -1-1+1
|
|
|
|
|
2
|
|
𝁑𝁕 -1-1
|
𝁓 -1-1
|
𝁑𝁕𝁇 -1-1
|
𝁇𝁓 -1-1
|
𝁑𝁕𝁉 -1-1
|
𝁉𝁓 -1-1
|
𝁑𝁑 -1-1
|
𝁕𝁑𝃰 -3+1
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
|
6
|
|
|
|
|
|
7
|
|
|
|
|
|
8
|
|
|
|
|
|
9
|
|
|
|
|
|
10
|
|
|
|
|
|
11
|
|
|
|
|
|
12
|
|
|
|
|
|
13
|
|
|
|
|
|
14
|
|
|
Ἀργίαι (χρονικὰ σημεῖα)
| σημεῖον
|
ὀνομασία
|
ποσότης
|
ὀρθογραφία
|
𝁿
|
κλάσμα
|
+1
Προστίθησι τοῖς φθογγοσήμοις σημαδίοις ἕνα χρόνον. Ἡ διάρκεια τοῦ φθογγοσήμου σὺν τῷ σημείῳ τοῦ κλάσματος ἔσται 2 χρόνους.
|
Τίθεται ἄνωθεν ἴσου, ὀλίγου, ἀποστρόφου, ἐλαφροῦ καὶ χαμηλῆς.
Τίθεται ὑπὸ πεταστήν.
Τίθεται ὑπὸ ὀλίγον ὅτε οὐκ ἔστι χῶρος ἄνωθεν.
|
𝂅
|
ἁπλή
|
+1
Προστίθησι τοῖς φθογγοσήμοις σημαδίοις ἕνα χρόνον. Ἡ διάρκεια τοῦ φθογγοσήμου σὺν τῷ σημείῳ τῆς ἁπλῆς ἐστι 2 χρόνους.
|
Ὑπὸ ὑποῤῥοήν.
Ὑπὸ ἀπόστροφον ἐν συνδυασμοῖς τῆς βαρείας.
Ἐν συνδυασμῷ μετὰ βαρείας ἄνευ φθογγοσήμων ἐπισημαίνει παῦσιν ἑνὸς χρόνου.
(Ἐν συνδυασμῷ μετὰ ἀντικενώματος δύναται τεθῆναι ὑπὸ πάντα τὰ σημάδια ἐκτὸς κεντημάτων).
𝁓𝂅
|
𝁘𝁆 𝁑𝂅
|
𝁘𝂅
|
𝁘 𝁑𝁑𝂅
|
𝁑𝁑𝂅𝁘𝁑 𝁑
|
|
𝂅𝂅
|
διπλή
|
+2
Προστίθησι τοῖς φθογγοσήμοις σημαδίοις δύο χρόνους. Ἡ διάρκεια τοῦ φθογγοσήμου σὺν τῷ σημείῳ τῆς διπλῆς ἐστι 3 χρόνους.
|
Ὑπὸ ὑποῤῥοήν, ἴσον, ὀλίγον καὶ ἀπόστροφον.
Ἐν συνδυασμῷ μετὰ βαρείας ἄνευ φθογγοσήμων ἐπισημαίνει παῦσιν δύο χρόνων.
|
𝂅𝂅𝂅
|
τριπλή
|
+3
Προστίθησι τοῖς φθογγοσήμοις σημαδίοις τρεῖς χρόνους. Ἡ διάρκεια τοῦ φθογγοσήμου σὺν τῷ σημείῳ τῆς τριπλῆς ἐστι 4 χρόνους.
|
Ὑπὸ ὑποῤῥοήν, ἴσον, ὀλίγον καὶ ἀπόστροφον.
Ἐν συνδυασμῷ μετὰ βαρείας ἄνευ φθογγοσήμων ἐπισημαίνει παῦσιν τριῶν χρόνων.
|
𝂏
|
Γοργόν
|
(½) ½
Μετατρέπει πρῶτον χρόνον τοῦ σημαδίου ἐφ᾽ ὅν τέθειται καὶ τελευταῖον χρόνον προηγουμένου σημαδίου εἰς ½ χρόνου.
𝁆𝁆𝂏
|
½ ½
|
𝁆𝁿𝁆𝂏
|
1½ ½
|
𝁆 𝁑𝂏𝂅𝂅
|
½ 2½
|
𝁆𝁓𝂏𝂅
|
½ ½ 2
|
|
Τὰ γοργὰ τίθενται ἄνωθεν ἐπὶ πάντας τοὺς συνδυασμοὺς τῶν φθογγοσήμων καὶ ἐπὶ ἄνευ τῶν συνδυασμῶν ἀπόστροφον:
Ὑπὸ τῶν ἁπλῶν (ἄνευ συνδυασμῶν) φθογγοσήμων:
Ὑπὸ ἀπόστροφον μόνον ἐὰν προηγεῖται ἔγγοργος ὑποῤῥοή:
|
𝂏𝂏
|
δίγοργον
|
(⅓) ⅓ (⅓)
Μετατρέπει πρῶτον χρόνον τοῦ σημαδίου ἐφ᾽ ὅν τέθειται, ἐπόμενον χρόνον καὶ τελευταῖον χρόνον τοῦ προηγουμένου σημαδίου εἰς ⅓ χρόνου:
𝁆𝁆𝂏𝂏𝁆
|
⅓ ⅓ ⅓
|
𝁆 𝁑𝂏𝂏𝂅𝂅
|
⅓ 1⅔
|
𝁆𝁿𝁆𝂏𝂏𝁆
|
1⅓ ⅓ ⅓
|
𝁆𝁓𝂏𝂏𝂅
|
⅓ ⅓ 1⅓
|
|
𝂏𝂏𝂏
|
τρίγοργον
|
(¼) ¼ (¼) (¼)
Μετατρέπει πρῶτον χρόνον τοῦ σημαδίου ἐφ᾽ ὅν τέθειται, δύο ἐπομένους χρόνους καὶ τελευταῖον χρόνον τοῦ προηγουμένου σημαδίου εἰς ¼ χρόνου:
𝁆𝁆𝂏𝂏𝂏𝁆𝁆
|
¼ ¼ ¼ ¼
|
𝁆 𝁑𝂏𝂏𝂏𝂅𝂅
|
¼ ¾
|
𝁆𝁿𝁆𝂏𝂏𝂏𝁆𝁆
|
1¼ ¼ ¼ ¼
|
𝁆𝁓𝂏𝂏𝂏𝂅
|
¼ ¼ ½
|
|
𝂗
|
ἀργόν
|
(½) (½) 2
Προστίθησι ἕνα χρόνον τῷ ὀλίγῳ καὶ γοργὸν τοῖς κεντήμασι (δῆλα δὴ οἱ δύο προηγούμενοι χρόνοι μετατρέπονται εἰς ½).
|
Τίθεται μόνον ἐπὶ τοῦ συνδυασμοῦ «ὀλίγον σὺν κεντήμασι κάτωθι»:
|
𝂗𝂗
|
δίαργον
|
(½) (½) 3
Προστίθησι δύο χρόνους τῷ ὀλίγῳ καὶ γοργὸν τοῖς κεντήμασι (δῆλα δὴ οἱ δύο προηγούμενοι χρόνοι μετατρέπονται εἰς ½).
|
Τίθεται μόνον ἐπὶ τοῦ συνδυασμοῦ «ὀλίγον σὺν κεντήμασι κάτωθι»:
|
𝂗𝂗𝂗
|
τρίαργον
|
(½) (½) 4
Προστίθησι τρεῖς χρόνους τῷ ὀλίγῳ καὶ γοργὸν τοῖς κεντήμασι (δῆλα δὴ οἱ δύο προηγούμενοι χρόνοι μετατρέπονται εἰς ½).
|
Τίθεται μόνον ἐπὶ τοῦ συνδυασμοῦ «ὀλίγον σὺν κεντήμασι κάτωθι»:
|
Συνεχὲς ἐλαφρόν
Ὅταν βλέπωμεν σειρὰν ἐκ ἀποστρόφου καὶ ἐλαφροῦ, ὑπὸ δὲ τὴν ἀπόστροφον οὐχ ὑπογράφεται οὐδὲν λόγιον, τοιοῦτος ὁ συνδυασμὸς δεικνύει ἓν ἐνιαῖον φθογγόσημον ὅπερ ὀνομάζεται «συνεχὲς ἐλαφρὸν» καὶ ἐπισημαίνει τὴν κατάβασιν οὐχὶ τριῶν βαθμίδων -1-2, ἀλλὰ συνεχῆ κατάβασιν δύο βαθμίδων -1-1, ἐξ ὧν ἡ πρώτη ἔγγοργός ἐστι. Τὸ συνεχὲς ἐλαφρόν, κατὰ τὴν ἐνέργειαν αὐτοῦ, ἰσοδυναμεῖ πρὸς ἔγγοργον ὑποῤῥοὴν ἢ πρὸς δύο ἀποστρόφους, ἐξ ὧν ἡ πρώτη ἔγγοργός ἐστι.
Ἡ διαλογὴ τοῦ συνδυασμοῦ ἐξαρτᾶται ἐκ τῆς διανομῆς τῶν μελιζομένων συλλαβῶν:
0(1) −1(1) −2(1)𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰𝁕𝝻𝝰
|
0(½) −1(½) −1(1)𝁆𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰 = 𝁆𝝻𝝰 𝁑𝁕𝝻𝝰 = 𝁆𝝻𝝰 𝁓𝂏𝝰
|
Ἄχρονοι ὑποστάσεις (σημεῖα ποιότητος, τονισμοί)
| σημεῖον
|
ὀνομασία
|
σημασία
|
𝁚
|
ψηφιστόν
|
Τονισμός ἐστιν, ὅστις διακρίνει ἴσον ἢ ἕνα συνδυασμὸν βεβασισμένον ἐπὶ ὀλίγου (ἢ ἐπὶ πεταστῆς ἐν μιᾷ περιπτώσει).
|
𝁘
|
βαρεῖα
|
Τονισμός ἐστιν, ὅστις διακρίνει συνδυασμούς τινας τῶν φθογγοσήμων.
|
𝁜
|
ἀντικένωμα
|
Τονισμός ἐστιν, ὅστις προσδίδωσι τῷ φθόγγῳ ὄγκον (ἐν συδυασμοῖς μεθ᾽ ἁπλῆς προσδίδωσι τῷ φθόγγῳ κυματισμόν τινα ἐν ἐκτελέσει).
|
𝁛
|
ὁμαλόν
|
Προσδίδωσι τῷ φθόγγῳ κυματισμόν τινα ἐν ἐκτελέσει (τὴν ποιότητα τῆς πεταστῆς), δεικνύει τὴν ἕνωσιν τῶν ἐπισημαινομένων φθογγοσήμων μετὰ ἴσου.
|
𝁠
|
σύνδεσμος (ἕτερον παρακάλεσμα)
|
Δεικνύει τὴν ἕνωσιν ὁμοσυλλάβων συνδυασμῶν τῶν φθογγοσήμων.
|
𝁻
|
ἐντόφωνον
|
Δεικνύει τὴν ἐκτέλεσιν ἐν κλειστῷ στόματι.
|
𝂴𝝰
|
πελαστικόν
|
Διὰ σύνθεσιν ἐπιπροσθέτους συλλαβάς, συνδυάζεται μετὰ πάντων τῶν φωνηέντων ἐκτὸς τοῦ «ε». Προφέρεται ὡς ἔνρινος «ν» ἢ ἀνταλλάσσεται ἐν τῷ ψάλλειν τῇ εἰδικῇ ἀναλύσει.
|
𝂵𝝴
|
γορθμικόν
|
Διὰ σύνθεσιν ἐπιπροσθέτους συλλαβάς, συνδυάζεται μόνον μετὰ τοῦ φωνήεντος «ε». Προφέρεται ὡς ἔνρινος «ν» ἢ ἀνταλλάσσεται ἐν τῷ ψάλλειν τῇ εἰδικῇ ἀναλύσει.
|
𝂵𝂵𝝴
|
δασεία προσῳδία
|
Διὰ σύνθεσιν ἐπιπροσθέτους συλλαβάς, συνδυάζεται μετὰ πάντων τῶν φωνηέντων. Προφέρεται ὠς δασεία προσῳδία, δῆλα δὴ ὠς «χ» δίχα γλώττης, ἐν τῇ ἀναπνοῇ μόνον.
|
Ὀρθογραφία τοῦ Ψηφιστοῦ
1) Διακρίνει ἴσον ἢ ὀλίγον ὅταν ἀκολουθῶσι δύο ἢ πλείονες κατιόντες φθόγγοι ὧν ὁ πρῶτος ὠς ἀπόστροφος μελίζεται τῇ αὐτῇ χρόνικῇ διαρκείᾳ (μόνον ἀκέραιοι χρόνοι, οὐχὶ ἔγγοργοι):
𝁇𝁚 𝁑 𝁑𝁿
|
𝁇𝁿𝁚 𝁑𝁿 𝁑
|
𝁇𝁚 𝁑𝁿 𝁑+
|
𝁇𝁚 𝁑𝂏 𝁑+
|
𝁇𝃰𝂏𝁚 𝁑 +𝁑
|
𝁇𝂅𝂅𝁚 𝁑𝂅𝂅 𝁑
|
𝁇𝁚 𝁑 𝁖
|
𝁉 𝁑 𝁑+
|
𝁇𝁚 𝁑 𝁆+
|
𝁉 𝁑 𝁆
|
𝁇𝁚 𝁑 𝁑𝂏+
|
𝁉 𝁑 𝁑𝂏
|
𝁇𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁉 𝁑𝁿 𝁑
|
𝁇𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
2) Διακρίνει μονόχρονον ὀλίγον ὅταν ἀκολουθεῖ ἔγγοργος ὑποῤῥοὴ ἢ συνεχὲς ἐλαφρόν (ἐὰν δὲ οὐ συνεχίζει ἡ κατάβασις τῆς μελῷδίας καὶ ἡ διακρινομένη συλλαβὴ τονιζομένη ἐστι, τὸ μετὰ ψηφιστοῦ σημάδιον ἀνταλλάσσεται τῇ πεταστῇ):
𝁇𝁚 𝁑𝁕 𝁑
|
𝁇𝁚 𝁓𝂏 𝁑
|
𝁉 𝁑𝁕 𝁑+
|
𝁉 𝁓𝂏 𝁑 +
|
𝁇𝁚 𝁑𝁕 𝁇
|
𝁇𝁚 𝁓𝂏 𝁇
|
𝁉 𝁑𝁕 𝁇
|
𝁉 𝁓𝂏 𝁇
|
𝁆 𝁇𝃲𝂏𝁚 𝁑𝁕+
|
𝁆 𝁇𝃲𝂏𝁚 𝁓𝂏 𝁑+
|
𝁇𝃰𝁚 𝁑𝁕 +
|
𝁇𝃰𝁚 𝁓𝂏 +
|
𝁆 𝁇𝃲𝂏 𝁑𝁕
|
𝁆 𝁇𝃲𝂏 𝁓𝂏 𝁑
|
𝁇𝃲𝁚 𝁑𝁕
|
𝁇𝃲𝁚 𝁓𝂏
|
❃ Τὰ κεντήματα οὐ δύναται ἀκολουθεῖν οὐδὲν ἔγγοργον φθογγόσημον, ταῦτα δεῖ ἀνταλλάσσεσθαι τῷ ὀλίγῳ:
𝁇𝃰𝁚 𝁑𝁕 +
|
𝁇 𝁇𝁚 𝁑𝁕
|
𝁇𝃲𝁚 𝁑𝁕
|
𝁇𝃰𝁚 𝁓𝂏 +
|
𝁇 𝁇𝁚 𝁓𝂏
|
𝁇𝃲𝁚 𝁑𝁓𝂏
|
3) Διακρίνει δίχρονον ἴσον ἢ ὀλίγον ὅταν ἀκολουθεῖ ἔγγοργος ὑποῤῥοὴ ἢ συνεχὲς ἐλαφρόν καὶ κατόπιν τούτων συνεχίζει ἡ κατάβασις (ἐὰν δὲ οὐ συνεχίζει ἡ κατάβασις τῆς μελῷδίας, τὸ μετὰ ψηφιστοῦ σημάδιον ἀνταλλάσσεται τῇ πεταστῇ):
𝁇𝁿𝁚 𝁓𝂏 𝁑
|
𝁇𝁿𝁚 𝁑𝁕 𝁑
|
𝁇𝁿𝁚 𝁓𝂏 𝁓𝂏
|
𝁇𝁿𝁚 𝁓𝂏 𝁕
|
𝁇𝁿𝁚 𝁓𝂏 𝁇+
|
𝁇𝁿𝁚 𝁑𝁕 𝁇+
|
𝁉𝁿 𝁓𝂏 𝁑+
|
𝁉𝁿 𝁓𝂏 𝁇
|
4) Διακρίνει μονόχρονον ὀλίγον ὅταν ἀκολουθεῖ ἀπόστροφος καὶ ἔγγοργος ὑποῤῥοὴ/συνεχὲς ἐλαφρόν (ἐν δὲ τῇ παρομοίᾳ περιπτώσει μετὰ διχρόνου σημαδίου, τὸ μετὰ ψηφιστοῦ σημάδιον ἀνταλλάσσεται τῇ πεταστῇ):
𝁇𝁚 𝁑 𝁑𝁕
|
𝁇𝁚 𝁑 𝁓𝂏
|
𝁉 𝁑 𝁑𝁕 +
|
𝁉 𝁑 𝁓𝂏 +
|
𝁇𝁿𝁚 𝁑 𝁑𝁕+
|
𝁇𝁿𝁚 𝁑 𝁓𝂏+
|
𝁉𝁿 𝁑 𝁑𝁕
|
𝁉𝁿 𝁑 𝁓𝂏
|
5) Ἐν χειρογράφοις τοῦ Ἰωάσαφ Διονυσιάτου τὸ μετὰ ψηφιστοῦ δίχρονον ἴσον/ὀλίγον (ὅταν ἀκολουθεῖ ἔγγοργος ὑποῤῥοή) ἀνταλλάσσεται τῇ διχρόνῳ πεταστῇ μετὰ ψηφιστοῦ:
Κατὰ τὴν καθιερομένην νῦν σημειογραφίαν ἡ μετὰ ψηφιστοῦ πεταστὴ γράφεται μόνον ἐν μιᾷ περιπτώσει τῆς χαρακτηριστικῆς μελῳδικῆς καταλήξεως:
𝁉𝁿𝁚 𝁑𝂏 𝁘𝁆𝁿𝁓𝂏 𝁇𝂏𝁜 𝁑𝁆𝁿
|
𝁉𝁿𝁚 𝁑𝂏 𝁘𝁑𝁿𝁓𝂏 𝁇𝂏𝁜 𝁑𝁆𝁿
|
Ὀρθογραφία τῆς βαρείας
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝰𝁆𝝻𝝰
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰𝁆𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝝰𝁇+𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝁑𝝻𝝰 𝁘𝁑𝁑𝝻𝝰𝁘𝁑𝁑𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰𝁆𝝻𝝰+
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰𝁆𝝻𝝰+
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁓𝂏𝂏𝝰𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝰𝁑𝝰+
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁑𝝻𝝰+𝁆𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁓𝂏𝝰𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁓𝂏𝂏𝂏𝝰 𝁑𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁑𝂏𝂅𝝰 𝁑𝝰
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝂏𝂅𝝰 𝁑𝝻𝝰
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁓𝂏𝝰𝁇𝝻𝝰+
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁓𝂏𝝰 𝃰𝃵𝝰 𝁇𝝻𝝰𝁿𝁛 𝁑𝁿𝝰
|
𝁘𝁆𝁿𝝻𝝰𝁓𝂏𝝰 𝁇𝂏𝁜𝝰 𝁑𝝰𝁆𝝻𝝰𝁿
|
𝁑𝝻𝝰 𝁓𝂏𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝃰𝁚 𝁘𝁑𝁑+
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝁠𝝰
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝝻𝝰𝁕𝁠𝝰
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝂏𝁠𝝰
|
𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁘𝁑𝁑𝝻𝝰𝁆𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝂅𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝁠𝝰
|
𝁘 𝁑𝂅𝂅𝝻𝝰 𝁑𝁠𝝰
|
𝁘𝁇𝃱𝂅𝂅𝝻𝝰𝁕𝂏𝁠𝝰
|
𝁉𝁿𝝻𝝰 𝁘𝁑𝁑𝝰𝁆𝝻𝝰
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁘𝁆𝝰 𝁑𝂏𝝰
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁘𝁆𝝰 𝁑𝁕𝝻𝝰+
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁘𝁆𝝰 𝁓𝂏𝝰+
|
𝁘𝁆𝝻𝝰𝁆𝁛𝝰
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁆𝝰 𝁑𝁕𝝻𝝰
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁆𝝰 𝁓𝂏𝝰
|
Ὀρθογραφία τῆς πεταστῆς
Πεταστὴ τίθεται μόνον πρὸ κατιόντων φθογγοσήμων. Ἐν δὲ ταῖς ἄλλαις περιπτώσεσι, διὰ τὸ διαβιβάσαι τὴν ποιότητα τῆς πεταστῆς χρησιμεύουσιν ἴσον/ὀλίγον μετὰ ὁμαλοῦ:
𝁉 𝁑 𝁇
|
𝁉𝁆𝁿 𝁑 𝁑
|
𝁉 𝁆+
|
𝁉𝁆𝁿 𝁇+
|
𝁘𝁇𝁛𝁆𝂏 𝁆
|
𝁘𝁆𝁛𝁆 𝁇
|
1) Κυρίως ἡ πεταστὴ τίθεται πρὸ τῶν ἑτεροχρόνων κατιόντων φθογγοσήμων:
𝁉 𝁑𝁿 𝁑
|
𝁉𝁿 𝁑 𝁑
|
𝁉 𝁑 𝁑𝂏
|
𝁉𝁿 𝁑 𝁓𝂏
|
𝁉𝁿 𝁓𝂏𝁇
|
𝁉 𝁑𝂅𝂅 𝁑𝂏
|
𝁉 𝁕𝁿
|
𝁉𝁿 𝁕+
|
𝁉 𝁖𝁿
|
𝁉𝁿 𝁓𝂏𝁑+
|
2) Ἐξερουμένων τῶν περιπτώσεων ὅταν τὴν μονόχρονον πεταστὴν ἀκολουθῇ μία μονόχρονος ἀπόστροφος:
𝁉 𝁑 𝁇
|
𝁉𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝼𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁉𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝼𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁉 𝁑 𝁑+
|
𝁉𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁇𝝻𝝰+
|
𝁉𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁇𝝻𝝰+
|
𝁇𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
ἢ ζεύγη ἀποστρόφων τῇ βαρείᾳ διακρινόμενα:
𝁉𝝻𝝰 𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁉𝝻𝝰 𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰
|
𝁉𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝰 𝁑𝝰 +
|
𝁉𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰 𝁑𝝼𝝰 +
|
ἢ ὁμόχρονον ἐλαφρόν:
𝁉 𝁕
|
𝁉 𝁕𝁑
|
𝁉𝁿 𝁕𝁿
|
𝁉𝁿 𝁕𝁑𝁿
|
𝁉 𝁕𝁿
|
𝁉 𝁕𝁑𝁿
|
𝁉𝁿 𝁕+
|
𝁉𝁿 𝁕𝁑+
|
3) Ἡ δίχρονος πεταστὴ ἀπαιτεῖ κατόπιν ἑαυτῆς ἵνα ἀκολουθῶσι τοὐλάχιστον δύο κατιόντες βαθμίδες. Εἰ δὲ μή, ἀντὶ ταύτης τίθεται ἴσον/ὀλίγον μετὰ ὁμαλοῦ:
𝁉𝁿 𝁑 𝁑 𝁑
|
𝁉𝁿 𝁓𝂏 𝃰
|
𝁉𝁿 𝁕𝁿
|
𝁉𝁿 𝁑 𝃰+
|
𝁉𝁿 𝁓𝂏 𝁑+
|
𝁉𝁿 𝁕+
|
𝁘𝁇𝁛 𝁆 𝁑 𝃰
|
𝁇𝁿𝁚 𝁓𝂏 𝁑
|
𝁇𝁿𝁛 𝁕
|
Ὡς ἐξέρεσις παρίσταται μία χαρακτηριστικὴ μελῳδικὴ κατάληξις, ὅπου τὴν πεταστὴν δύναται ἀκολουθεῖν κατάβασις μιᾶς βαθμίδος:
𝁉𝁿𝁚𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁘𝁆𝁿𝝻𝝰𝁓𝝰𝂏 𝁇𝂏𝁜𝝰 𝁑𝝰𝁆𝁿𝝼𝝰
|
Δεῖ εἰδέναι, ὅτι ἐὰν ἡ παροῦσα κατάληξις μελίζει οὐχὶ δύο, ἀλλὰ τρεῖς συλλαβάς, τὸ μετὰ βαρείας ἴσον (ἢ ἕτερον φθογγόσημον) καὶ ἡ ὑποῤῥοὴ ἀνταλλάσσονται ὡς στήριγμα ἐκ πεταστῆς καὶ συνεχὲς ἐλαφρόν:
𝁉𝁿𝁚𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝁉𝁿𝝻𝝰 𝁑𝁕𝝻𝝰 𝁇𝂏𝁜𝝰 𝁑𝝰𝁆𝁿𝝼𝝰
|
Ὅμως μελογράφοι τινες (Στέφανος Δομέστικος, Ἰωάννης Λαμπαδάριος) παρὰ ταῦτα ἔγραφον τὴν δίχρονον πεταστὴν πρὸ καταβάσεως μιᾶς βαθμίδος. Ἐὰν μιμούμεθα αὐτῶν τὰς πράξεις καὶ θέλομεν γρᾶψαι πεταστὴν ἐν παρομοίαις περιπτώσεσι, ἰστέον ὅτι ἡ ἀκόλουθος πάροδος τῆς μελῳδίας δεῖ ἔχειν ἄμεσον κατάβασιν, εἰ δὲ μὴ ἡ γραφὴ αὕτη ἔσται λανθασμένη.
Ἐν τῷ ἑξῆς θέσει παραδεκτή ἐστιν ἡ χρῆσις τῆς διχρόνου πεταστῆς:
Ὀρθογραφία τῶν μετὰ κεντημάτων συνδυασμῶν
1) ὀλίγον μετὰ κεντημάτων κάτωθι ἐπισημαίνει τὴν συνεχῆ ἀνάβασιν δύο βαθμίδων καὶ πάντοτε συνεχίζει προηγουμένην συλλαβήν, ἐπεὶ οὖν ἐν τῷ συνδυασμῷ τούτῷ ἐκτελοῦνται πρῶτον τὰ κεντήματα καὶ ὕστερον τὸ ὀλίγον (κάτωθεν ἄνω):
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰 𝁇𝝰
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁇𝝰+
|
𝁆 𝁇𝃲𝂏 𝁇𝃲𝁿 = 𝁆 𝃰𝃵 𝁇 𝃰 𝁇𝁿
|
2) ὀλίγον μετὰ κεντημάτων ἐπάνω ἐπισημαίνει τὴν συνεχῆ ἀνάβασιν δύο βαθμίδων καὶ πάντοτε ἄρχεται νέαν συλλαβήν, ἐκτελεῖται πρῶτον τὸ ὀλίγον καὶ ὕστερον τὰ κεντήματα (κάτωθεν ἄνω):
Κατόπιν τούτου τοῦ συνδυασμοῦ δύναται ἀκολουθεῖν μόνον τὸ ἴσον ἢ κατιὸν μὴ ἔγγοργον φθογγόσημον.
Τὸ ὀλίγον ἐν τῷ παρόντι συνδυασμῷ δύναται ἐπιβαρύνεσθαι μετὰ κεντήματος ἢ ὑψηλῆς, δεικνύων τὴν ἀνάβασιν ἀντὶ μιᾶς βαθμίδος· δύο, τέσσαρας ἢ πέντε ἀναλόγως:
𝁇𝃰 𝁆
|
𝁇𝃰𝃱 𝁆
|
𝁇𝃰𝁐 𝁆
|
𝁇𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁇𝃰𝁚 𝁓𝂏 +
|
𝁇𝃰 𝁑 𝁆
|
𝁇𝃰𝃱 𝁑 𝁆
|
𝁇𝃰𝁐 𝁑 𝁆
|
𝁇𝃰 𝁕
|
𝁇 𝁇𝁚 𝁓𝂏
|
𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰 +
|
𝁇𝃰𝃱𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝃰𝁐𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰 +
|
𝁇𝝻𝝰 𝃰𝝰 𝁇𝝰+
|
𝁇𝃰𝁚 𝁑𝁕 +
|
𝁇𝝻𝝰 𝃰𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝃱𝝻𝝰 𝁇𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝁐𝝻𝝰 𝃰𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰
|
𝁇 𝁇𝁚 𝁑𝁕
|
+ καὶ μία περίπτωσις τῆς μετὰ τούτον τὸν συνδυασμὸν ἀκολουθούσης ἀναβάσεως, ὅταν ταύτη παρουσιάζεται ὡς ὁ αὐτὸς συνδυασμός.
Δῆλα δὴ ἡ ἀνάβασις τῆς μελῳδίας μετὰ τὸν συνδυασμὸν «ὀλίγον μετὰ κεντημάτων ἐπάνω» δύναται εἶναι μόνον ὡς ἕτερον «ὀλίγον μετὰ κεντημάτων ἐπάνω»:
𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰+
|
𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰 +
|
𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰 +
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰
|
𝁇𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰 𝁇𝝰
|
𝁇𝝻𝝰 𝃰𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
3) Οἱ συνδυασμοὶ ἐπὶ στηρίγματος ὅταν ὡς «στήριγμα» παρίσταται τὸ ὀλίγον (ἐν ταύταις ταῖς περιπτώσεσι τοῦτο οὐκ ἔχει διαστηματικὴ σημασία), τίθενται μόνον πρὸ κατιόντων φθογγοσήμων (καὶ δὴ διὰ τοῦτον τὸν σκοπὸν καὶ προορισμὸν ἔχουσι, τοῦ ἐπιδεικνύναι τὴν ἑξῆς κατάβασιν τῆς μελῳδίας):
𝁑𝃰 𝁑𝁆
|
𝁑𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁑𝃰 𝁆+
|
𝁑𝃰 𝁇𝃰+
|
𝁆𝃰 𝁑𝁆
|
𝁆𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁆𝃰 𝁆+
|
𝁆𝃰 𝁇𝃰+
|
𝁕𝃰 𝁑𝁆
|
𝁕𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁕𝃰 𝁆+
|
𝁕𝃰 𝁇+
|
𝁑𝁕𝃰 𝁑𝁆
|
𝁑𝁕𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁑𝁕𝃰 𝁆+
|
𝁑𝁕𝃰 𝁉+
|
𝁖𝃰 𝁑𝁆
|
𝁖𝃰𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁖𝃰 𝁆+
|
𝁖𝃰 𝁇𝃰+
|
𝁓𝃰 𝁑𝁆
|
𝁑𝁇𝁚 𝁑 𝁑
|
𝁓𝃰 𝁆+
|
𝁓𝃰𝁇𝃰+
|
Ἐὰν δὲ τὰ κεντήματα ἔγγοργά εἰσι τὸ ἐπόμενον φθογγόσημον δύναται εἶναι ἴσον:
𝁑𝃰𝂏 𝁑𝁆
|
𝁑𝃰𝂏 𝁑 𝁑
|
𝁑𝃰𝂑 𝁆
|
𝁑𝃰𝂏 𝁇𝃰+
|
𝁆𝃰𝂏 𝁑𝁆
|
𝁆𝃰𝂏 𝁑 𝁑
|
𝁆𝃰𝂑 𝁆
|
𝁆𝃰𝂏 𝁇𝃰+
|
𝁕𝃰𝂏 𝁑𝁆
|
𝁕𝃰𝂏 𝁑 𝁑
|
𝁕𝃰𝂑 𝁆
|
𝁕𝃰𝂏 𝁇+
|
𝁑𝁕𝃰𝂏 𝁑𝁆
|
𝁑𝁕𝃰𝂏 𝁑 𝁑
|
𝁑𝁕𝃰𝂑 𝁆
|
𝁑𝁕𝃰𝂏 𝁉+
|
𝁖𝃰𝂏 𝁑𝁆
|
𝁖𝃰𝂏 𝁑 𝁑
|
𝁖𝃰𝂑 𝁆
|
𝁖𝃰𝂏 𝁇𝃰+
|
𝁓𝃰𝂏𝃵 𝁑𝁆
|
𝁓𝃰𝂏𝃵 𝁑 𝁑
|
𝁓𝃰𝃵𝂑 𝁆
|
𝁓𝃰𝂏𝁇𝃰+
|
Τὸ ἴσον ἐπὶ στηρίγματος τοῦ ὀλίγου τίθεται μόνον ἐν τῇ περιπτώσει τῆς σειρᾶς τῶν ἴσων, τῶν ἐπισημαινομένων μελῳδικὴν ἀνάγνωσιν, διὰ τὸ διακρίνειν τονιζομένην συλλαβήν:
𝁆𝁇𝝟𝞄 𝁆𝞀𝝸 𝁆𝝴 𝁆𝝚 𝁆𝁇𝝺𝝴 𝁆𝝶 𝁆𝁿𝞂𝝾𝝼
|
Ὀρθογραφία τοῦ ἀντικενώματος
1) Τὸ ἀντικένωμα δύναται διακρίνειν ὀλίγον ὃν ἀκολουθεῖ ἀπόστροφος:
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝰 𝁇𝁜𝝰 𝁑𝝻𝝰
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰 𝁇𝁜𝝰 𝁆𝝻𝝰+
|
2) Τὸ ἀντικένωμα μετὰ ἁπλῆς ἐπιδεικνύει δίχρονον ἀργίαν καὶ κυματισμόν τινα ἐν τῇ φωνιτικῇ ἐκτελέσει (τὴν ποιότητα τῆς πεταστῆς) ἐν συνδυασμῷ μετὰ τῆς ἀκολουθούσης ἐγγόργου ὁμοσυλλάβου ἀποστρόφου (ἢ ἐλαφροῦ). Ὁ παρὼν συνδυασμὸς μελίζει πάντοτε μίαν συλλαβὴν καὶ τοῦτον οὐ δύναται ἀκολουθεῖν κατάβασις:
𝁆𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰
|
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝁜𝂅𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝰
|
𝁖𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰
|
𝁆𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝻𝝰 𝁆𝝻𝝰+
|
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁑𝝻𝝰+
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝁜𝂅𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁑𝝰+
|
𝁖𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰+
|
𝁘𝁆𝁛𝝻𝝰𝁆𝝰 𝁑𝂏𝝻𝝰 𝁆𝝻𝝰
|
𝁉𝁑𝁿𝝻𝝰 𝁑𝁕𝝻𝝰
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃰𝁿𝁚𝝰 𝁓𝂏𝝰 𝁑𝝰
|
𝁖𝁿𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰
|
Τὸ φθογγόσημον σὺν τῷ μετὰ ἁπλῆς ἀντικενώματι ἐν τῷ παρόντι συνδυασμῷ ἀνταλλάσσεται τῇ μετὰ βαρείας πεταστῇ σὺν τῷ μετὰ ἁπλῆς ἀντικενώματι, ὅταν τοῦτο ἀκολουθῶσι δύο συνεχῶς ἀνάγουσαι βαθμίδες (ἢ τὸ ἴσον καὶ μία ἀνάγουσα βαθμίς) ἐξ ὧν ἡ πρώτη μὴ ἔγγοργός ἐστι:
𝁆𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰 𝃰𝝰+
|
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰+
|
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝃱𝁿𝝻𝝰 𝁇𝁿𝝰
|
𝁘𝁆𝁉𝂅𝁜𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰 𝃰𝝰
|
𝁘𝁑𝁉𝂅𝁜𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝃰𝝻𝝰
|
𝁘𝁑𝁉𝂅𝁜𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝁿𝝻𝝰 𝁇𝃵𝝰
|
𝁘𝁆𝁉𝂅𝁜𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰 𝃰𝃵𝝰 +
|
𝁘𝁑𝁉𝂅𝁜𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝃰𝂏𝝻𝝰+
|
𝁘𝁑𝁉𝂅𝁜𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝝻𝝰 𝁇𝃰𝂏𝝰
|
𝁆𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰 𝃰𝃵𝝰
|
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝃰𝂏𝝻𝝰
|
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰
|
Ἐὰν χρειασθῇ αὔξησις χρόνου τούτου τοῦ συνδυασμοῦ, τότε τὸ μετὰ ἁπλῆς ἀντικένωμα ἀνταλλάσσεται τῷ συνδέσμῳ μετὰ βαρείας καὶ διπλῆς ἢ τριπλῆς:
𝁑𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁆𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁕𝂏𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝁜𝂅𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰 +
|
𝁘𝁑𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝂏𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝝻𝝰𝁕𝂏𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝁠𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰 +
|
𝁘𝁑𝂅𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝝻𝝰𝁕𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁇𝂅𝂅𝝻𝝰 𝁑𝝻𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
Ὀρθογραφία τοῦ συνδέσμου (ἑτέρου)
Ὁ σύνδεσμος διακρίνει ἕνωσιν ἐν συνδυασμοῖς τισι (κυρίως μετὰ τοῦ ἴσου) τῶν ὁμοσυλλάβων φθογγοσήμων, δῆλα δὴ τοῖς μελίζουσι μίαν συλλαβήν.
Ὁ σύνδεσμος ἐπισημαίνει τὴν ἑνότητα τοῦ λόγου τῶν σημαδίων τῆς ψαλτικῆς ἐν συνδυασμοῖς αὐτῶν, τὴν ἀποκλειστικὴν ἐξάρτησιν ἐκ μιᾶς μονάδος τοῦ λόγου:
𝁆𝝰𝁆𝃰𝂏𝁠𝝰
|
𝁇𝁿𝝻𝝰𝁆𝃰𝁠𝁚𝝰
|
𝁇𝝻𝝰𝁇𝃰𝂏𝁠𝝰
|
𝁇𝃱𝝻𝝰𝁇𝁆𝃰𝂏𝁠𝝰
|
𝁓𝂏𝝰 𝁆𝃰𝂏𝁠𝝰
|
𝁘𝁑𝁓𝂏𝂏𝝻𝝰𝁇𝃰𝂏𝁠𝝰
|
𝁘𝁑𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝂏𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝝻𝝰𝁕𝂏𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁑𝝰𝁉𝁆𝁠𝝰
|
𝁇𝁿𝝻𝝰𝁉𝁆𝁠𝝰
|
𝁘𝁑𝂅𝂅𝂅𝝻𝝰𝁑𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝂅𝂅𝝻𝝰𝁕𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝁠𝝰 𝁑𝝻𝝰
|
𝁑𝝰𝁆𝁠𝝰 𝁑𝝰𝁆𝁠𝝰 𝁑𝝰𝁆𝁠𝝰 𝁑𝝰𝁆𝁠𝝰
|
Ὁ συνδυασμὸς «ὀλίγον/ἴσον+ἔγγοργος ἀπόστροφος+ὀλίγον(/ὄλίγον σὺν κεντήμασι ἐπάνω)» διακρίνεται τῷ συνδέσμῳ μόνον ἐὰν τοῦτον ἀκολουθεῖ κατάβασις μελῳδίας:
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝁠𝝰 𝁑𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝃰𝂏𝁠𝝰 𝁑𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝁠𝝰 𝁇𝝻𝝰+
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝝰 𝁆𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝃰𝂏𝝰 𝁆𝝻𝝰
|
𝁘𝁇𝝻𝝰 𝁑𝂏𝝰𝁇𝝰 𝁇𝝻𝝰
|
Ὑφέν
Τὸ «ὑφέν» ἐστιν ἡ λίγα τῆς δυτικῆς μουσικῆς, ἓν ἐκ τριῶν σημείων (σὺν τῇ κορώνη καὶ τῇ διαστολῇ) τῶν εἰσαχθέντων ἀπὸ τῆς δυτικῆς πενταγράμμου σημειογραφίας εἰς τὴν βυζαντινὴν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου Κωνσταντίνου Ψάχου ἐν ἀρχῇ τοῦ Κ´ αἰῶνος διὰ λόγους ἐκπαιδευτικούς:
𝁇𝝻𝝰𝁆𝁽𝝰 = 𝁇𝁿𝝻𝝰
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁑𝂏𝂅𝝰
|
𝁆𝝻𝝰 𝁇𝃵𝁿𝝰 +
|
𝁆𝝻𝝰 𝃰𝃵𝝰 𝁆𝁿𝁽𝝰
|
𝁑𝝻𝝰 𝃰𝝰 𝁆𝁿𝝰𝁽 = 𝁑𝝻𝝰 𝁇𝂅𝂅𝝰
|
𝁘𝁑𝝻𝝰 𝁑𝂏𝂅𝂅𝝰
|
𝁑𝝻𝝰 𝁇𝂏𝂅𝂅𝝰 +
|
𝁑𝝻𝝰 𝃰𝃵𝝰 𝁆𝂅𝂅𝁽𝝰
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁆𝁽𝝰 = 𝁑𝝻𝝰 𝃰𝂏𝝰 𝁆𝝰𝁽
|
𝁆𝃰𝂑𝝻𝝰 𝁆𝁽𝝰 +
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁕𝂅𝂅𝂏𝝰 +
|
𝁘𝁆𝝻𝝰 𝁕𝂏𝝰𝁆𝁿𝁽𝝰
|
Ταχύτης (χρονικὴ ἀγωγή)
| σημεῖον
|
ἀγωγή
|
ταχύτης
κτύπος/λ.
|
𝂜𝂟
|
μέση
(χρόνος μέτριος)
|
110
|
𝂜
|
μετρία
(χρόνος ἀργός)
|
90
|
𝂟
|
ταχεῖα
(χρόνος γοργός)
|
120
|
𝂜𝂜
|
βραδεῖα
(χρόνος δίαργος)
|
70
|
𝂟𝂟
|
ταχυτάτη
(χρόνος δίαργος)
|
180
|
𝂜𝂜𝂜
|
βραδυτάτη
(χρόνος τρίαργος)
|
50
|
𝂟𝂟𝂟
|
ἐμμελὴς ἀπαγγελία
|
240
|
Σημεῖα ἀλλοιώσεως τόνου
| ὑφέσεις
|
βήμα 1/12 τόνου
(τὰ μόρια)
|
διέσεις
|
𝃔
|
2
|
𝃐
|
𝃔𝃔
|
4
|
𝃐𝃐
|
𝃔𝃔𝃔
|
6
|
𝃐𝃐𝃐
|
𝃔𝃔𝃔𝃔
|
8
|
𝃐𝃐𝃐𝃐
|
Κλήμακες, μαρτυρίαι καὶ φθοραὶ τῶν ἤχων
Βαθμίδες τετραχόρδου — βάσεις τῶν ἤχων — μαρτυρίαι
| ἐν ἀναβάσει
|
ἀπήχημα
|
|
ἐν καταβάσει
|
| μαρτυρία καὶ βαθμίς
|
| 12 (μείζων τόνος)
|
12
|
| а
|
𝂢
|
𝂣𝂭
|
𝂣𝂭𝂭
|
πρῶτος
(ανανές)
|
𝂫𝂣𝂭
|
α´ πλάγιος
(ανενανές)
|
| 10 (ἐλάσσων τόνος)
|
10
|
| в
|
𝂤
|
𝂥𝂭
|
𝂤𝂰
|
δεύτερος
(νεανές)
|
𝂫𝂥𝂭
|
𝂪
|
β´ πλάγιος
(νεχεανές - λέγετος)
|
| 8 (ἐλάχιστος τόνος)
|
6 — 8
|
| г
|
𝂧
|
𝂧𝂬
|
𝂦
|
τρίτος
(νανά)
|
𝂱𝂯
|
𝂲
|
βαρύς
(ἀάνες - λέγετος)
|
| 12 (μείζων τόνος)
|
12 — 8
|
| д
|
𝂨
|
𝂨𝂭
|
𝂨𝂭𝂭
|
τέταρτος
(ἅγια)
|
𝂳
|
δ´ πλάγιος
(νεάγιε)
|
| 12 (μείζων τόνος)
|
12
|
Διατονικὴ κλίμαξ
|
|
Βαθμίδες τῆς διατονικῆς κλίμακος. Κάτωθι - μαρτυρίαι, ἐπάνω - φθοραί.
|
|
|
Παραβολὴ τῆς βυζαντινῆς καὶ τῆς δυτικῆς συγκεκραμμένης κλίμακος.
|
Πεντάχορδον (τετράφωνον) σύστημα
|
|
Ὁ «τροχὸς» ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Κουκουζέλους δι᾽ ἐξάσκησιν τῶν ψαλτῶν κατὰ τὸ πεντάχορδον σύστημα.
|
|
|
|
|
μαρτυρίαι
|
|
| παλαιαὶ
|
νέαι
|
| 12
|
| δ´
|
𝂨𝂭𝂭
|
ἅγια
|
𝂨𝂭𝃬
|
δι
|
𝂨𝂭𝃩𝂞↑
|
| 12
|
| γ´
|
𝂦
|
νανά
|
𝂧𝃫
|
γα
|
𝂧𝃯𝂞↑
|
| 8
|
| β´
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂩𝃪
|
βου
|
𝂩𝃮𝂞↑
|
| 10
|
| α´
|
𝂣𝂭𝂭
|
ανανές
|
𝂣𝃩
|
πα
|
𝂣𝃭↑
|
| 12
|
𝂨𝃯↓
|
𝂨𝂭𝃬
|
δι
|
νη
|
νεάγιε
|
𝂳
|
δ´
|
| 12
|
𝂧𝃮↓
|
𝂧𝃫
|
γα
|
ζω
|
ἀάνες
|
𝂱𝂯
|
γ´
|
| 8
|
𝂩𝃭↓
|
𝂩𝃪
|
βου
|
κε
|
λέγετος
|
𝂪
|
β´
|
| 10
|
𝂣𝃬↓
|
𝂣𝃩
|
πα
|
δι
|
ἀνεανές
|
𝂣𝂭
|
α´
|
Τετράχορδον (τρίφωνον) σύστημα
|
|
«Τροχὸς τῆς τριφωνίας» (τοῦ τετραχόρδου συστήματος) τοῦ πλαγίου δ´ ἤχου.
|
| μαρτυρίαι
|
| παλαιαί
|
νέαι
|
παλαιαί
|
νέαι
|
𝂳
|
δ´
|
𝂧𝂬
|
νανά
|
νη
|
𝂨𝃫
|
γα
|
↓𝂱𝂯
|
↑𝂧𝂬𝃮𝂞
|
| 12
|
| β´
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
βου
|
𝂩𝃪
|
βου
|
↓𝂪
|
↑𝂩𝃭
|
| 8
|
| α´
|
𝂣𝂭𝂭
|
ἀνανές
|
πα
|
𝂣𝃩
|
πα
|
↓𝂣𝂭
|
↑𝂣𝃬
|
| 10
|
| δ´
|
𝂳
|
νεάγιε
|
νη
|
𝂨𝃯
|
γα
|
↓𝂱𝂯
|
↑𝂧𝂬𝃫
|
| Τὰ τρίφωνα συστήματα τοῦ τρίτου, τοῦ βαρέως καὶ τοῦ πλαγίου δ´ ἤχου:
|
|
|
|
Ὀκτάχορδον (ἑπτάφωνον) σύστημα — «ὀκτάβα»
| πεντάχορδον σύστημα
|
|
τετράχορδον σύστημα
|
|
ὀκτάχορδον σύστημα
|
| δ´
|
𝂨𝂮
|
ἅγια
|
𝂨𝂭𝃩𝂞
|
δι
|
𝂥
|
νεανές
|
𝂩𝃩𝂞
|
βου
|
3
|
𝂣𝂮
|
πα↑
|
𝂣𝃩𝂞
|
α´
|
| 12
|
12
|
12
|
| γ´
|
𝂦
|
νανά
|
𝂧𝃯𝂞
|
γα
|
𝂣
|
ανανές
|
𝂣𝃯𝂞
|
πα
|
2
|
𝂧𝂬
|
νη↑
|
𝂧𝂬𝃯𝂞
|
ζ´
|
| 8
|
8
|
8
|
| β´
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂩𝃮𝂞
|
βου
|
𝂨
|
νεάγιε
|
𝂧𝃮𝂞
|
νη
|
1
|
𝂤𝂰
|
ζω↑
|
𝂩𝃮𝂞
|
στ´
|
| 10
|
10
|
10
|
| α´
|
𝂣𝂭𝂭
|
ἀνανές
|
𝂣𝃭
|
πα
|
𝂥
|
νεανές
|
𝂩𝃭
|
βου
|
3
|
𝂣𝂭𝂭
|
κε
|
𝂣𝂭𝃭
|
ε´
|
| 12
|
12
|
12
|
| δ´
|
𝂨𝂭𝂭
|
ἅγια
|
𝂨𝂭𝃬
|
δι
|
𝂣
|
ἀνανές
|
𝂣𝃬
|
πα
|
2
|
𝂨𝂭𝂭
|
δι
|
𝂨𝂭𝃬
|
δ´
|
| 12
|
12
|
12
|
| г
|
𝂦
|
νανά
|
𝂧𝃫
|
γα
|
𝂨
|
νεάγιε
|
𝂨𝃫
|
νη
|
1
|
𝂧𝂬
|
γα
|
𝂧𝃫
|
γ´
|
| 8
|
8
|
8
|
| β´
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂩𝃪
|
βου
|
𝂥
|
νεανές
|
𝂩𝃪
|
βου
|
3
|
𝂪
|
βου
|
𝂩𝃪
|
β´
|
| 10
|
10
|
10
|
| α´
|
𝂣𝂭𝂭
|
ἀνανές
|
𝂣𝃩
|
πα
|
𝂣
|
ἀνανές
|
𝂣𝃩
|
πα
|
2
|
𝂣𝂭
|
πα
|
𝂣𝃩
|
α´
|
| 12 ↓
|
12
|
12
|
| δ´
|
𝂳
|
νεάγιε
|
𝂨𝃯
|
δι
|
𝂨
|
νεάγιε
|
𝂨𝃯
|
νη
|
1
|
𝂳
|
νη
|
𝂨𝃯
|
ζ´
|
| 12 ↓
|
8
|
8
|
| γ´
|
𝂱𝂯
|
ἀάνες
|
𝂧𝃮
|
γα
|
𝂥
|
νεανές
|
𝂱𝃮
|
βου
|
3
|
𝂲
|
ζω↓
|
𝂱𝃮
|
στ´
|
| 8 ↓
|
10
|
10
|
| β´
|
𝂥
|
νεχεανές
|
𝂩𝃭
|
βου
|
𝂣
|
ἀνανές
|
𝂣𝃭
|
πα
|
2
|
𝂣𝂣
|
κε↓
|
𝂣𝃭
|
ε´
|
| 10 ↓
|
12
|
12
|
| α´
|
𝂣
|
ἀνεανές
|
𝂣𝃬
|
πα
|
𝂨
|
νεάγιε
|
𝂨𝃬
|
νη
|
1
|
𝂨𝂨
|
δι↓
|
𝂨𝃬
|
δ´
|
Χρωματικὴ κλίμαξ
«Διφωνία» — θεωρητικὴ δίφωνος κλίμαξ
Μαλακὴ χρωματικὴ κλίμαξ
Σκληρὴ χρωματικὴ κλίμαξ
Διφωνία καὶ χρωματικὸν ὀκτάχορδον
| διφωνία
|
ὀκτάχορδον
κατὰ τὴν παλαιὰν
μέθοδον
|
|
ὀκτάχορδον κατὰ τὴν νέαν μέθοδον
|
| μαλακὸν χρῶμα
|
|
σκληρὸν χρῶμα
|
| 1
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂤𝂰
|
𝂥𝂭𝃩𝂞
|
πα↑
|
2
|
𝂥𝂭𝃪𝂞
|
βου↑
|
| 12
|
|
8
|
|
6
|
| 2
|
𝂾
|
νενανώ
|
𝂾
|
𝃄𝃯𝂞
|
νη↑
|
1
|
𝂾𝃩𝂞
|
πα↑
|
| 9
|
8/4
|
8
|
|
4
|
| 1
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂤𝂰
|
𝂥𝂭𝃮𝂞
|
ζω↑
|
3
|
𝂥𝂭𝃯𝂞
|
νη↑
|
| 12
|
|
14
|
|
20
|
| 2
|
𝂾
|
νενανώ
|
𝂾
|
𝃄𝃭
|
κε
|
2
|
𝂾𝃮𝂞
|
ζω↑
|
| 9
|
8/4
|
8
|
|
6
|
| 1
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂤𝂰
|
𝂥𝂭𝃬
|
δι
|
1
|
𝂥𝂭𝃭
|
κε
|
| 12
|
12
|
12
|
| 2
|
𝂾
|
νενανώ
|
𝂾
|
𝃄𝃫
|
γα
|
4
|
𝂾𝃬
|
δι
|
| 9
|
8/4
|
8
|
|
4
|
| 1
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂥𝂭
|
𝂥𝂭𝃪
|
βου
|
3
|
𝂥𝃫
|
γα
|
| 12
|
|
14
|
|
20
|
| 2
|
𝂾
|
νενανώ
|
𝂾
|
𝃄𝃩
|
πα
|
2
|
𝂾𝃪
|
βου
|
| 9
|
8/4
|
8
|
|
6
|
| 1
|
𝂤𝂰
|
νεανές
|
𝂥𝂥
|
𝂥𝂭𝃯
|
νη
|
1
|
𝂥𝃩
|
πα
|
| 12 ↓
|
14/20↓
|
12 ↓
|
| 2
|
𝂾
|
νενανό
|
𝂾
|
𝃄𝃮
|
ζω↓
|
4
|
𝂾𝃯
|
νη
|
| 9 ↓
|
8/4↓
|
8 ↓
|
|
4 ↓
|
| 1
|
𝂫𝂥𝂭
|
νεχεανές
|
𝂫𝂥𝂭
|
𝂥𝂭𝃭
|
κε↓
|
3
|
𝂥𝃮
|
ζω↓
|
| 12 ↓
|
14/20↓
|
14 ↓
|
|
20 ↓
|
| 2
|
𝂾
|
νενανό
|
𝂾
|
𝂾𝃬
|
δι↓
|
2
|
𝂾𝃭
|
κε↓
|
Ἰδιαιτερότητες τῶν κλιμάκων τῶν ἤχων
Ἦχος πρῶτος
Ἦχος δεύτερος
Ἦχος τρίτος
Ἦχος τέταρτος
Ἦχος πλάγιος τοῦ πρώτου
Ἦχος πλάγιος τοῦ δευτέρου
Ἦχος βαρύς
Ἦχος πλάγιος τοῦ τετάρτου
Οἱ ἐπιπλέον χρωματισμοί — «χρῶαι»
«Κλητόν»
«Ζυγός»
«Σπάθη»
